Xəzər dənizi üzrə regional əməkdaşlığın hüquq-müqavilə bazası

Xəzər dənizinin dəniz ətraf mühitinin mühafizəsi haqqında Çərçivə Konvensiyası 4 noyabr 2003-cü il tarixində İran İslam Respublikasının paytaxtı Tehran şəhərində imzalanmışdır.  Azərbaycan Respublikasında 2006-cı il 4 aprel tarixli Qanun ilə təsdiq edilmişdir.      

Xəzər dənizinin dəniz ətraf mühitinin mühafizəsi haqqında Çərçivə Konvensiyasının Neftlə çirklənmə halları ilə mübarizədə regional hazırlıq, cavab tədbirləri və əməkdaşlıq haqqında Protokolu 2011-ci il avqustun 12-də  Qazaxıstan Respublikasının  paytaxtı  Aktau şəhərində imzalanmış, Azərbaycan Respublikasının 21 dekabr 2012-ci il tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir. Protokol bütün Xəzəryanı ölkələr tərəfindən ratifikasiya edildikdən sonra 25 iyul 2016-cı il tarixində qüvvəyə minmişdir.

Xəzər dənizinin dəniz ətraf mühitinin mühafizəsi haqqında Çərçivə Konvensiyasının Xəzər dənizinin quruda yerləşən mənbələrdən və quruda həyata keçirilən fəaliyyət nəticəsində çirklənmədən mühafizəsi haqqında Protokolu 2012-ci il dekabrın 12-də Rusiya  Federasiyasının  paytaxtı  Moskva şəhərində imzalanmış, Azərbaycan Respublikasının 25 fevral 2014-cü il tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir.

Xəzər dənizinin dəniz ətraf mühitinin mühafizəsi haqqında Çərçivə Konvensiyasına Transsərhəd kontekstdə ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsinə dair Protokolu 2018-ci il iyulun 20-də  Moskva şəhərində imzalanmışdır.

Xəzəryanı ölkələrin dövlət başçılarının IV Sammitində (29 sentyabr 2014-cü il, Rusiya Federasiyasının Həştərxan şəhərində) imzalanmış sazişlər:

• “Xəzər dənizində fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması sahəsində əməkdaşlıq haqqında” Saziş;
• “Xəzər dənizinin su bioloji resurslarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” Saziş;
• “Xəzər dənizinin hidrometeorologiyası sahəsində əməkdaşlığa dair” Saziş.

12 avqust 2018-ci il tarixində  Aktau  şəhərində Xəzəryanı dövlətlərin dövlət başçılarının V Zirvə toplantısında Xəzər dənizinin hüquqi statusu haqqında Konvensiya və bu Konvensiyadan irəli gələn digər mühüm sənədlər imzalanmışdır:

• “Xəzər dənizində mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı mübarizə sahəsində əməkdaşlıq haqqında” Protokol;
• “Xəzəryanı dövlətlərin hökumətləri arasında ticari-iqtisadi əməkdaşlıq haqqında” Saziş;
• “Xəzəryanı dövlətlərin hökumətləri arasında nəqliyyat sahəsində əməkdaşlıq haqqında” Saziş;
• “Xəzər dənizində insidentlərin qarşısının alınması haqqında” Saziş;
• “Sərhəd xidməti idarələrinin əməkdaşlığı və qarşılıqlı əlaqələri haqqında” Protokol.

29 iyun 2022-ci il tarixində Türkmənistan Respublikasının Aşqabad şəhərində Xəzəryanı Dövlətlərin Dövlət Başçılarının VI Zirvə Toplantısı keçirilmişdir. Dövlətlər arası görüşlərdən sonra Xəzəryanı dövlətlərin əməkdaşlığının müqavilə-hüquqi bazası möhkəmlənir. Təhlükəsizlik, hidrometeorologiya, nəqliyyat, suyun bioloji ehtiyatlarının qorunub saxlanması və səmərəli istifadəsi, fövqəladə halların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması sahələrində, habelə qarşılıqlı maraq doğuran başqa sahələrdə sazişlər imzalanıb və qüvvəyə minir.  Əməkdaşlıq barədə sazişlərin yeni layihələri üzərində iş başlanıb. Bu layihələr müzakirə prosesindədir və hazır olduqca imzalanmaq üçün təqdim ediləcək. Xəzər dənizinin dibinin sərhədləri barədə ikitərəfli və çoxtərəfli formatlarda hüquqi cəhətdən məcburi sazişlər də bağlanıb.